दो मोती गलत, दस-बीस अश्राफत, रुपयोंकी गिनती नही।

सध्या मी पेशवाई इतिहासावर घसरलोय, ते देखिल उलट्या क्रमाने! आधी स्वामी वाचले, मग पानिपत आणि आता राउ सुरु केले.
पानिपत---मराठी ह्रुदयात घुसलेला एक तुकडा- अजुनही पानिपत म्हटले कि ते २५० वर्षापुर्वीचे ते महायुद्ध मनात एक कळ उठवते. आणि गंमत म्हणजे लोकं नुसतेच उसासे सोड्तात, पण त्यांनादेखिल नक्की काय झाले हे माहित नसते. मी पुस्तक वाचले आणि चक्क ब्लॉगवर लिहिण्याइतका प्रभावित झालो.
मला पुस्तक वाचुन जाणवले म्हणजे हे केवळ मराठ्यांच्या उत्तरेतील अस्मितेकरिता युद्ध नव्हते, it was a battle of dark horses. everyone was there to prove himself. प्रत्येक जण स्वतःला prove करण्यासाठी झगडत होता; प्रत्येक जण; भाउसाहेब- ज्यांनी फडावर पै-पै च हिशोब चोख ठेवला होता, १७ वर्षांचा कोवळा विश्वासराव - असे म्हणत कि हिंदुस्थानात ’स्त्रियात देखणी मस्तानी आणि पुरुषांत विश्वास’ , मस्तानी-बाजीरावाचा उपेक्षित पुत्र समशेरबहाद्दर, दगाबाज जातिचा म्हणुन हिणवला गेलेला इब्राहिमखान गारदी, वीर दत्ताजीचा पुत्र जनकोजी सगळे बेभान होऊन रणांगणावर उतरले. भुतासारखे गिलच्यांवर नाचले आणि विझुन गेले. आणि ज्यांचा भरोसा करावा ते होळकर, शिंदे, विंचुरकर, गायकवाड माणकेश्वर त्यांना सोडुन निघुन आले. प्रत्येक व्यक्तिची स्वतःची समिकरणे होती, आणि दुःखाची गोष्ट म्हणजे सगळीच समीकरणे चुकली- अब्दालीची देखील. एकाचाच विजय झाला -नजिबाचा.
४५ हजार मराठी सैन्य जवळ जवळ ५० हजार बुणगे, बायका आणि भट - भिक्षुकांना वाचवत कापले गेले. एक पुर्ण मराठी पिढी पानिपतावर गेली आणि तरिही पेशवाई काही शिकली नाही. माधवराव, नारायणराव एक एक करत राजकारणाचे बळी पडले.
इतका रंजित इतिहास ललित स्वरुपात लिहिण्याची कठिण जबाबदारी विश्वास पाटिलांनी समर्थपणे पेलली आहे. शिवाजी आपल्याला पाठ असतो, बाजीरावाच्या दंतकथा आपण ऐकुन असतो, पण कधी कधी कडु लागले तरी पराभवाची उगाळणी करणे आवश्यक असते, नाहितर वॉलॉंग आणि नेफा परत परत होत राहते.
असो, पण कधितरी ४५ हजार अनामिक मराठा हिंदुस्थान टिकवण्यासाठी एका दुपारी मेला, ह्याची जाणिव ठेवण्यासाठी तरी हे पुस्तक वाचलेच पाहिजे.